free site design templates

AKKALE KALINTILAR

Mersin ili Erdemli ilçesi Tırtar mahallesi sınırları içerisindeki Akkale, Mersin'in yaklaşık 50 km batısındadır. Bugün modern Kumkuyu Marinası'nın bulunduğu alanda yer alır. 

Antik Liman Yerleşimi, Doğu Dağlık Kilikia bölgesinin doğu sınırını oluşturan Lamos (Limonlu) nehrine oldukça yakın konumu ile gerek ekonomik gerekse stratejik açıdan önemli bir noktada yer almaktadır. Doğal limanlarının oluşmasına olanak sağlayan dağlık coğrafyanın ve topografyanın hissedilir şekilde değişmeye başladığı alanda kurulmuş olan Akkale, aynı zamanda, bölgenin art alanlarındaki kırsal yerleşimler ile bağlantılı antik yol rotları üzerindedir. Akkale’nin sahip olduğu konum ve liman burasının kırsal ile kent arasındaki bağlantıyı sağlayan önemli bir noktada olduğunun göstergeleridir. Yerleşimde tespit edilen çok sayıda kalıntı da burasının bir liman yerleşimi olarak kurulduğunu ve bu çerçevede geliştiğinin kanıtlarına sahiptir. 


Mobirise

Han/Konaklama Yapısı

Yerleşimin merkezinde, görkemli mimarisi ile dikkat çeken yapı kompleksi bulunmaktadır. Yapı, S. Eyice tarafından Roma Dönemine ait bir saray olarak nitelendirilir. S.Eyice’yi takip eden diğer araştırmacılar da söz konusu yapıyı, farklı dönemler içerisine tarihlendirmiş olsalar da, bir saray ya da kişisel rezidans olarak adlandırmaya devam ederler. Yapılan birçok önerinin aksine yerleşimdeki bu yapıyı tek başına bir saray olarak değerlendirilmek mümkün değildir. Yapının sahip olduğu özellikler burasının bir konaklama mekanı/han olarak kullanıldığını gösterir. Yapının üç girişi bulunur. Bunlardan ikisi güney cepheden doğu ve batı köşelerde bulunan tonozlu bölümdedir. Bu tonozlu bölümlerin duvar tekniklerindeki farklılıklar, bunların yapıya sonraki bir evrede eklendiğine işaret eder. 

Mobirise

Deniz Feneri

Han olarak kullanılan büyük yapının kuzey duvarı üzerinde spiral rampalı alan dikkat çeker. Bu bölüm, topografik yapı sebebiyle yüksek bir kodda yer almaktadır ve yapının geri kalanından daha yüksek inşa edilmiştir. Yerel kireç taşı kullanılarak oluşturulmuş olan rampa bu alanın işlevsel olarak yapının en önemli parçalarından biri olduğunu gösterir. Yapının bu bölümünün yerleşimin sahip olduğu limana ve deniz trafiğine oldukça hakim konumu ayrıca dikkat çeker. Bu bölümün denizden karaya bakıldığında görülebilirliğini arttırmak amacıyla yüksek inşa edildiği anlaşılmaktadır. Yapının sahip olduğu özellikler bunun bölgede korunmuş tek deniz feneri olduğunu gösterir.

Mobirise

Kubbeli Anıt Mezar

Bu kubbeli anıt mezar 9.93 x 10.63 metre ölçüleri ile kareye yakın bir plan göstermektedir. İlk katta her köşede birer oda yer almaktadır. Mezar anıtının bu katı kubbeli bir üst örtüye sahiptir. Mezarın ikinci katı da birinci katta olduğu gibi kare bir plan gösterir. Bu katının merkezi birinci katta bulunan kubbenin yer aldığı alan ile kesişmektedir. Merkezinin dışında kalan bölüm ise tonozlu ve birbiri ile bağlantılı bir koridor şeklinde yapıyı çepeçevre dolanır. Yaptığımız çalışmalarla yapının üçüncü bir katı  tespit edilmiştir. Kubbeli anıt mezarın ikinci katının üst kısmında tespit ettiğimiz duvar izleri ve opus sectile döşemeye ait kalıntılar bu görüşü destekler niteliktedir. Zeminde yer alan opus sectile döşemeye ait izler ise bu alanın tek bir odadan oluştuğu birinci katta olduğu gibi köşelerde odalara yer verilmediğini gösterir.

Mobirise

Büyük Sarnıç

Yerleşimdeki iki sarnıç,  içme suyu sağlıyor olmasının yanı sıra hamamın ve gemilerin tatlı su ihtiyacını karşılamaktadır.  Bu sarnıç 33.35 x 20.08 metre ölçüleri ile büyük boyutlu dur ve dikdörtgen bir plana sahiptir. Yapının içerisinde iki sıra halinde doğu batı doğrultusunda uzanan altışar ayak ve bunların üzerindeki kemerler, doğu batı doğrultusunda uzanan içten tonozlu dıştan düz üst yapıyı taşımak amacıyla kullanılmıştır. Yapının kuzey ve doğu duvarı sarnıcın içerisindeki suyun basıncına dayanabilmesi amacıyla ikinci bir sıra duvar ve payandalar ile desteklenmiştir.

Mobirise

Küçük Sarnıç

Küçük Sarnıç  23.55 x 8.96 metre ölçüleri ile dikdörtgen bir plana sahiptir. Yapının inşasında düzgün kesilmiş blok taşlar kullanılmıştır. Sarnıç birbirine kanallar ile bağlanmış iki tonoz örtülü bölümden oluşur. Yapının duvarları sızdırmazlığı sağlamak amacıyla sıvalıdır. Sarnıcın güneyinde yer alan hazne, su kanalları ve su kemerleri ile yerleşime suyun ilk ulaştırıldığı alan olmalıdır. Buradan sarnıcın kuzeyindeki diğer hazneye ve bu sarnıcın hemen güneyinde yer alan diğer büyük sarnıca su aktarımı yapılmasını sağlayan kanallar vardır.

Mobirise

Hamam

Bölgede antik kırsal yerleşimlerde olmayan hamam yapısının Akkale’de karşımıza çıkıyor olması, dikkat çekicidir. Yerleşimde 23.61 x 7.45 metre ölçülerindedir. Hamamı oluşturan mekanlardan ilkinin kuzey güney ve batı bölümlerinde birer apsis vardır. Bu hali ile oda üç yapraklı yonca şeklinde bir plana sahiptir. Bu alanın duvar örgü sisteminde kullanılan pişmiş toprak levhaların varlığını yanı sıra güney duvarının da bir sıra duvar ile desteklenmiş olması bu alandaki ısı kaybını azaltma kaygısından ileri geliyor olmalıdır.

Mobirise

Hamam Caddesi

Yerleşim içerisinde yapıların bağlantılarını sağlayan bir sokak sisteminin varlığı tespit edilmiştir. Hamamın ve hanın doğu avlu duvarı ile büyük sarnıcın batı duvarı bir cadde oluşturur . Bununla birlikte cadde içerisindeki aediculalı nişin de bir çeşme olarak kullanıldığı görülmektedir .

Mobirise

Liman

Akkale yerleşiminin sahip olduğu en önemli yapılardan biri yerleşime yaklaşık 600-700 metre mesafedeki liman ve gemi çekek yerlerdir. YS. Eyice’nin aktardıklarından burasının küçük bir liman olduğu ve ancak iki geminin sığabileceği ölçülere sahip olduğu öğrenilebilmektedir.

Mobirise

Kilise

Araştırmalar kapsamında, daha önce birkaç araştırmacı tarafından bahsedilen ve tiyatro olabileceği önerilen kuzeydeki yapıların bir kilise olduğunu ortaya koymuştur. Bu alandaki apsidal bölüm bir kiliseye ait ana apsistir. Ayrıca, bu alandaki ikiz pencere izleri de bu fikri destekler. Bununla birlikte yoğun dolgu sebebiyle yapının planını çıkarmak mümkün olmamıştır.

Mobirise

Üretim Donanımları

Yerleşimin kuzey bölümünde zeytinyağı atölyesine işaret eden izlerin bulunmasının yanı sıra yerleşimde üretim yapıldığını gösteren diğer bir önemli buluntu da konaklama mekanının ve hamamın hemen batısında yer alan açık alanda anakayaya oyulmuş baskı kollu presdir. Bu üretim donanımlarının Geç Antik Döneme kadar kullanıldıkları bilinmektedir.

Mobirise

Su Yolları ve Su Kemerleri

Bölgede, Antik Dönem yerleşimlerinin su ihtiyacını karşılamaya yönelik ciddi bir su sistemi bulunmaktadır. Bu sistem üç ana rotadan oluşur ve kaynak olarak Lamos (Lamas) nehri kullanılmıştır.Bu su sisteminin Akkale ile de bağı olduğu ortaya çıkarılmıştır.

Mobirise

Çeşmeler

Yerleşimdeki su sistemlerinin bir parçası olarak çeşitli alanlarda çeşme olarak nitelendirilen yapılar bulunmaktadır. Bunlardan en dikkat çekeni, Hamam Caddesi üzerinde yer alır. Cadde üzerindeki bir niş görünümlü yapı içinte su toplamak için taş  bir tekne barındırı ve suyun akması için hem arkada hem de önde deliklere sahiptir.  





Literatür
-A. MÖREL, "Doğu Dağlık Kilikia Bölgesi'nde (Isauria) Bir Liman Yerleşimi:Akkale", içinde: Ü. Aydınoğlu-A.Mörel (eds.) Antik Dönem'de Akdeniz'de Kırsal ve Kent/Rural Settlements and Urban Centers in Mediterranean During Antiquity, Mersin, 2017, 95-

Adres

Mersin Üniversitesi
Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi
Fen Edebiyat Fakültesi A Blok
Çiftlikköy Kampüsü
33343 Mersin-TR

İletişim

Doç.Dr. Ümit AYDINOĞLU
0324 3610001/14736
uaydinoglu@mersin.edu.tr